Opinie: Jongeren voelen klimaatverlamming; daarom hebben we systeemverandering nodig
Het is de afgelopen tijd veel in het nieuws geweest: jongeren maken zich minder zorgen over klimaatverandering en ze zijn minder met het onderwerp bezig. Dat blijkt onder andere uit een onderzoek van Ipsos I & O. Volgens dit onderzoek maakte in 2019 71 procent van de jongeren zich zorgen om het klimaat, nu 66 procent. Het bewustzijn van de impact van hun eigen gedrag neemt toe, maar dit leidt niet tot duurzamer handelen, zo stelt het onderzoek.
Veel media pikten het onderzoek op en gingen in gesprek met jongeren over hun houding ten opzichte van het klimaat. NRC sprak jongeren op Schiphol over hun persoonlijke gedrag en gevoelens over de klimaatcrisis. Velen van hen gaven zich aan verlamd te voelen en te denken dat hun eigen keuzes toch weinig impact maken. Jongeren met wie Het Parool sprak gaven hetzelfde aan. Ook voelen voor hen andere maatschappelijke problemen urgenter.
Maar misschien een van de belangrijkste conclusies uit het onderzoek en de artikelen, is dat jongeren zich gevangen voelen in het systeem dat duurzame keuzes onmogelijk gemaakt. Een van de jongeren die Parool sprak, geeft aan: “Sommige mensen zouden wel met de trein willen reizen, maar als een treinticket 200 euro kost en een vliegticket 50 euro, is de keuze makkelijk gemaakt.” En ook uit het Ipsos-onderzoek blijkt dat jongeren zich machteloos voelen, onder andere omdat duurzaam voedsel duurder is dan niet-duurzaam voedsel en omdat consumptiegedrag constant wordt aangemoedigd.
En dan hebben we het nog niet eens over de grote vervuilers. Want duurzame keuzes maken in je eigen leven is goed, maar waar blijven de grote bedrijven in dit hele verhaal? Shell heeft 700 nieuwe olie- en gasvelden in de pijplijn, met terwijl nieuwe fossiele projecten onze klimaatdoelen in gevaar brengen. Unilever is verantwoordelijk voor een klimaatschade van €268 miljard euro. En een andere grootvervuiler, Ahold Delhaize laat klanten tot wel 40% te veel betalen voor biologische producten.
Het is dus logisch dat jongeren zich machteloos voelen. Terwijl grote bedrijven blijven doorgaan met vervuilen en verdienen, blijven we praten over persoonlijke keuzes. Campagnes als ‘een beter milieu begint bij jezelf’ of ‘zet ook de knop om’ hebben ons laten geloven dat je als individu het verschil kan maken. En ook in de reportages met jongeren die sommige media hebben afgenomen, blijft het persoonlijke gedrag het onderwerp van gesprek. Ook maken we de klimaatcrisis te abstract en ver weg, terwijl we in deze julimaand al de gevolgen zien van extreme hitte in Europa. Al helemaal van jongeren die in de grote stad wonen, en dus nog meer merken van die hitte, zou het interessant zijn om te horen hoe zij zich voelen bij deze symptomen van de klimaatcrisis.
Als Milieudefensie Jong blijven wij oproepen om de systeemoorzaken aan te pakken. Het is goed als jongeren duurzaam en bewust leven, maar hun verlamming is goed te begrijpen wanneer vervuilers en de overheid geen verantwoordelijkheid nemen. Voor jongeren verdwijnt het probleem inderdaad naar de achtergrond als we de echte oorzaken negeren. Én als we ook andere kwesties rondom rechtvaardigheid niet oplossen.
Is de strijd voor klimaat opeens minder relevant? Absoluut niet, maar hij neemt soms wel andere vormen aan. Kijk maar naar het protest van Fridays For Future tegen de afschaffing van de jongerendagkaart, op 6 juli. De NS maakt met deze keuze duurzaam reizen voor jongeren onmogelijk en daarom moeten zij onder druk worden gezet, niet de jongeren zelf.
Ook Milieudefensie Jong blijft druk uitoefenen op grote vervuilers. De klimaatcrisis is niet weg en ook niet minder urgent, maar we moeten het beestje wel bij de naam noemen. Bedrijven als Ahold Delhaize, FrieslandCampina en Unilever zijn daarom nog lang niet van ons af!