Oog voor het klimaat: 7 kijktips

-Charlot Sierink

Ben je klaar met het kijken van onnozele programma’s en series, wil je je brein wat geven om over na te denken of zit je weer vaker op de bank nu het wat minder lekker weer is? Dan heb ik hier een paar kijktips voor je. En dan denk je vast ‘Pff, weer zo’n serieuze docu over het klimaat? Ik scroll liever verder’. Maar hopelijk vind je hier de motivatie om toch eindelijk eens zo’n serieuze documentaire te gaan kijken. Onderstaand vind je 7 documentaires met daarbij een korte samenvatting van waar het over gaat en mijn oordeel over de kwaliteit ervan. En nee, vast niet iedereen is het hiermee eens, maar misschien helpt het je wel om een keuze te maken. 

De meeste docu’s zijn te zien op Netflix (met de hoop dat de meeste mensen tegenwoordig wel een Netflix account hebben of iemand kennen met een Netflix account). Maar er zitten er ook een paar bij die te vinden zijn op YouTube of een andere site. Hopelijk heb je er wat aan!

 

Chasing Coral (2017): Netflix & YouTube

Chasing Coral is een documentaire die op bijzondere wijze in beeld brengt wat de door ons veroorzaakte opwarming van de aarde en dus de oceanen voor effect heeft op prachtige koraalriffen overal ter wereld. Oceanen zijn de bron van al het leven. Het beheerst alles, van het weer en het klimaat tot de zuurstof die we ademen. Zonder een gezonde oceaan hebben we geen gezonde aarde. 

Een van de (voor mij) meest treffende uitspraken uit de documentaire is: 

“We kijken naar klimaatverandering als een probleem in de lucht. En dan denk je, ‘Een of twee graden Celsius meer? Maakt dat echt uit?’. Maar wanneer je het over de oceaan hebt, kan je het vergelijken met de verandering van je lichaamstemperatuur. Stel je voor dat die met 1 of 2 graden stijgt. Na enige tijd is dat fataal. Dat is de ernst van het probleem wanneer we ernaar kijken in relatie tot de oceaan.”

Tijdens het kijken van de documentaire kreeg ik een brok in m’n keel van wat ik zag. Hele riffen die verbleekt zijn. Time-lapse foto’s van koraal dat doodgaat. Vissen die verdwijnen. De makers die emotioneel worden door wat ze van dichtbij meemaken. Het raakte mij hard. 

Het zit niet aan de oppervlakte, letterlijk en figuurlijk, en dat is misschien ook het probleem. Maar het is een probleem dat nog te redden valt. We zijn nog niet te laat. En wanneer je dan shots ziet van een prachtig rif vol met leven of van een Nemo vis die uit z’n anemoon tevoorschijn komt, dan kan je toch niet anders dan denken: dit moeten we behouden.

Een informatieve, emotionele, inspirerende docu die een diepe indruk achterlaat. Voor mij persoonlijk een van de beste docu’s die ik gezien heb.

 

A Plastic Ocean (2016): Netflix

De documentaire A Plastic Ocean onderzoekt de verwoestende effecten die plastic heeft op onze omgeving en dan vooral op het leven in de zee. Het idee was om een documentaire te maken over de blauwe vinvis, totdat de makers tijdens het filmen een enorme hoeveelheid plastic tegenkwamen. In een periode van 4 jaar reizen ze naar 20 locaties over de hele wereld om de staat van onze oceanen te onderzoeken. 

De terechte vraag die gesteld wordt is: 

“Hoe kan een wegwerpproduct gemaakt zijn van onverwoestbaar materiaal? Waar gaat het dan naartoe?”

Je ziet beelden van plastic flesjes op de bodem van de oceaan, nog helemaal intact. Kinderen die tussen het plastic afval zwemmen. Of een opengesneden maag van een zeevogel, vol met stukken plastic. Overal om ons heen is plastic, van grote stukken tot microbeads (microbolletjes). 

Tijdens de documentaire worden verschillende experts geïnterviewd om meer inzicht te geven in de problemen die plastic met zich meebrengt. Daarbij komen ook verschillende oplossingen en initiatieven naar voren om de impact van plastic te verminderen.

Voor mij was het echt een eye-opener. Je denkt dat je alles weet over plastic en het gevaar ervan, maar er zit nog veel meer achter. 

Onze zeedieren verdienen het om te leven in een blauwe oceaan, niet in een plastic soep.

 

Minimalism (2015): Netflix

In Minimalism worden mensen geïnterviewd die het Amerikaanse ideaal afwijzen en materialisme uit hun leven verbannen. Het verhaal van een van de makers van de docu zette mij aan het denken. Hij vertelt dat ‘ie vroeger als verkoper werkte, hij een goed salaris had en iedereen om hem heen hem als succesvol zag. Maar hij was niet gelukkig. Dus besloot hij, zoals veel mensen, spullen te kopen die hem gelukkig zouden moeten maken. Ook wel “buying happiness”. Hij leefde voor zijn maandelijkse salaris, leefde voor spullen en het kopen van nieuwe spullen. Maar eigenlijk leefde hij helemaal niet. Hij wist niet meer wat belangrijk voor hem was. Tot hij minimalisme ontdekte. 

Want waarom willen we elke keer weer nieuwe spullen? Waarom willen we een groot huis? Waarom willen we het geld wat we verdienen zo graag uitgeven? Terwijl het ons uiteindelijk alleen maar ongelukkiger maakt. Er is maar een uitweg van de problemen die we hebben gecreëerd in onze moderne consumptiemaatschappij/ samenleving die gebaseerd is op consumptie. Het antwoord is simpel: leef met minder. 

Het jammere is dat op deze vragen helaas amper wordt ingegaan. De focus ligt niet op de redenen waarom mensen dan zo materialistisch zijn. Ook de praktische kant van minimalisme wordt niet echt belicht. Wat kan je bijvoorbeeld zelf doen om minimalistischer te leven? Het is meer een introductie in het onderwerp, het gaat er niet echt diep op in. Bovendien draait het centrale verhaal om een boek tour van de twee makers van de documentaire, waardoor het een beetje lijkt alsof ze hiermee hun boek proberen te promoten. 

Deze docu zet je zeker aan het denken over hoe het leven ‘voller’ kan zijn met minder spullen. Maar wil je meer leren over minimalisme en hoe je minimalistischer kunt gaan leven, dan geeft deze docu niet echt voldoening en kun je beter op zoek gaan naar andere blogs/boeken/docu’s die daar wel op ingaan .

 

Cowspiracy (2014): Netflix

Cowspiracy heeft een hele andere insteek wat betreft de oorzaken van klimaatverandering. In plaats van alleen te focussen op fossiele brandstoffen richt deze docu zich op de invloed van vee op de klimaatverandering. Vlees en zuivelproducten dragen meer bij dan je denkt. En dan hebben we het niet alleen over CO2, maar ook over methaangassen en enorme hoeveelheden water. Er worden ontzettend veel cijfers genoemd. Voor het maken van 1 hamburger is ongeveer 2500 liter water nodig; vee is verantwoordelijk voor 51% van de menselijke klimaatverandering; 45% van al het land op aarde wordt ingenomen voor het houden van vee. Om er maar een paar te noemen. 

Het zijn bizar hoge getallen en de maker van Cowspiracy, Kip Andersen, vraagt zich dan ook af waarom niemand hiervan weet. Zelfs grote milieuorganisaties hebben er niks over op hun websites staan en willen er ook geen uitspraken over doen. De reden? Ze zijn bang dat ze mensen afschrikken, omdat vlees en zuivelproducten door veel mensen als basisbehoefte wordt gezien. En zonder leden, geen financiering. Kip Andersen raakt steeds verder verstrikt in de grote webben van lobby en geld. Het wordt zelfs bijna gevaarlijk. 

Cowspiracy is nuchter en duidelijk. Het is een docu die ons niet alleen leert over een oorzaak van klimaatverandering die nog niet zo vaak behandeld is, maar ook over hoe machtige instituties oneerlijk en misleidend zijn tegenover het publiek om zo hun winst te beschermen. Helaas heb ik ook verschillende recensies gelezen die beweren dat niet alle cijfers in de docu helemaal kloppen. Het blijft natuurlijk lastig wie je dan moet geloven. Maar de boodschap is sowieso een belangrijke boodschap. Want vee heeft wel degelijk invloed op de klimaatverandering. Dus als meerdere mensen vegetarisch, of misschien zelfs vegan worden na het kijken van deze docu, dan helpt dat de wereld toch weer een beetje beter te maken. 

 

Our Planet (2019): Netflix

Vroeger genoot ik altijd van series als Planet Earth en Blue Planet. Uren gingen voorbij terwijl ik vol verbazing keek naar de prachtige beelden van de natuur en dieren, met de rustgevende stem van David Attenborough op de achtergrond. 

Our Planet is grotendeels gemaakt door dezelfde makers als Planet Earth, Blue Planet en Frozen Planet. Het is een mini serie van 8 afleveringen van elk ongeveer 50 minuten. Het 4 jaar durende project is opgenomen in 50 landen in alle continenten in de wereld. Meer dan 3500 filmdagen en 600 crewleden zijn nodig geweest om de enorme diversiteit van de verschillende leefgebieden over de wereld te documenteren. Van de mysterieuze diepzee tot de uitgestrekte landschappen van Afrika of de jungles van Zuid-Amerika. Met Sir David Attenborough als verteller. Zelfs op zijn 90e kan die man het nog als geen ander.

In Our Planet wordt, meer dan in Planet Earth of Blue Planet, ingegaan op de gevolgen van klimaatverandering op deze leefgebieden en zijn inwoners. Naast heel veel schoonheid laat de docu ook wrede beelden zien. David Attenborough vertelt je over de mooie aarde, maar tegelijkertijd geeft hij je genadeloos op je flikker omdat jij die aarde naar de klote hebt geholpen. Maar, en in elke aflevering herhaalt hij het weer, als we er nú iets aan veranderen, hoeven we deze mooie gebieden en alles wat daarin leeft niet kwijt te raken. 

Het is een fijne serie, met prachtig beeldmateriaal en natuurlijk de heerlijke stem van David. Als je vroeger ook hebt genoten van natuurseries als Planet Earth is dit zeker het kijken waard. Of als je zin hebt om iets te kijken wat makkelijk wegkijkt en waar je niet teveel over na hoeft te denken, go for it. Maar, dan wel goed luisteren naar wat David je vertelt hè! Want hij laat niet voor niets zien hoe kwetsbaar deze wereld is. 

 

Before The Flood (2016): Filmsforaction.org

Before The Flood vind ik persoonlijk echt zo’n typische, gehypte documentaire over klimaatverandering. Niet dat ik precies weet wat een typische klimaatdocu inhoudt. Maar ik stel me het als volgt voor: Oh wat zijn we slecht bezig, dit en dat is nu gaande, we doen er niks aan, de politiek negeert het en er is meer aandacht voor nodig. En dat wordt dan ondersteund door oppervlakkige beelden waarop Leonardo DiCaprio (want hij speelt de hoofdrol) vanuit een helikopter kijkt naar vallend gletsjerijs of zelf over een stuk smeltend ijs loopt. Of beelden van stukken regenwoud die gekapt zijn en waarvan de orang oetans in een kooitje zitten omdat ze niet meer terug kunnen naar hun natuurlijke omgeving. Natuurlijk zijn zulke beelden heftig om te zien, dat wil ik niet ontkennen. Maar we hebben ze al 100 keer voorbij zien komen. Het heeft niet echt veel toegevoegde waarde dat hij opnieuw deze plekken bezoekt. 

Verder gaat hij in gesprek met allerlei wetenschappers, wereldleiders, activisten en lokale bewoners om de situatie beter te begrijpen en om oplossingen voor dit probleem te onderzoeken. Maar ook dit brengt niet veel nieuws. 

Aan het begin van de documentaire wordt bovendien beloofd dat er praktische suggesties zullen worden gegeven die een individu kan doen om de schade te verzachten. Uiteindelijk zijn dat er teleurstellend weinig. Vleeseters moeten minder rundvlees eten en meer kip, want het houden van koeien schaadt de aarde meer dan het houden van kippen. Hou op met het kopen van producten met palmolie (voor de productie hiervan worden regenwouden gekapt). En stop met het kiezen van ontkenners van klimaatverandering als politieke leiders. Op zich goede ideeën, maar ze zijn wel een beetje vanzelfsprekend.

Leonardo brengt het onderwerp klimaatverandering weliswaar opnieuw onder de aandacht, maar de kans is klein dat hij ons gedrag daadwerkelijk verandert. Deze docu is vooral gebaseerd op drama. Dat werkt niet motiverend. In ieder geval niet voor mij. Tuurlijk, een beetje drama is nodig om het interessant te maken voor de kijker en het laat ook de werkelijkheid zien. Maar laat dan ook zien dat de natuur weerbaar is en welke oplossingen er nodig zijn om de natuur zijn gang te laten gaan. 

 

Artifishal (2019): YouTube

In de documentaire Artifishal zien we het schadelijke effect dat de mensheid heeft op de populatie wilde vissen, in dit geval de wilde zalm, waardoor we ze dichterbij uitsterven brengen. Kwekerijen waren voorheen bedacht om te zorgen voor meer zalm. De zalm werd uit de rivier gehaald, er werd meer zalm gekweekt en later werd de zalm weer in de rivier uitgezet. Maar toen werd nog niet nagedacht over conservatie en wat voor impact het kweken van zalm kan hebben. 

Om een voorbeeld te noemen. Zalm uit de kwekerijen komt niet voor dezelfde uitdagingen te staan als de wilde zalm. De wilde zalm gaat naar zee en moet soms duizenden kilometers een rivier opzwemmen om zich voort te planten. Doordat de kweekzalm dit allemaal niet hoeft wordt dit een zwakkere soort. Wanneer die zich weer mixen met de wilde zalm worden de genen zwakker en zwakker. In de afgelopen decennia hebben we zalm verstoord door water uit rivieren af te voeren, dammen te plaatsen, rivieroevers te bezetten, te veel te vissen en miljarden vissen uit kwekerijen bij de wilde populatie uit te zetten.  

De docu verbaasde mij eigenlijk. Ik heb altijd gedacht dat het eten van kweekvis beter was dan het eten van wilde vissen (ja, helemaal geen vis eten is natuurlijk nog beter, I know). Dan hoef je namelijk de wilde soort niet te verstoren. Maar na het zien van deze docu ben ik daar anders over gaan denken. Het kweken van vissen is helemaal niet beter en heeft grote gevolgen voor de toekomst van de soort. 

De kwestie die in deze docu wordt aangehaald is maar een voorbeeld van wat de mens met de hele wereld aan het doen is. Het laat zien hoe we altijd maar proberen de natuur te controleren, in plaats van ermee samen te werken. Als we de wildernis tot uitsterven drijven, zullen we onze eigen uitsterving ook veel dichterbij brengen. Maar als we de wildernis haar gang laten gaan, zal die sneller terugkeren dan we denken. De natuur is weerbaar en tot veel in staat.

Veel kijkplezier!