CO2-compensatie: oplossing of greenwashing?
Door Puck van der Mark, Nina de Groot & Valerie Looijenga
Hoera, het is bijna zomer! Dit betekent voor veel mensen dat ze binnenkort op vakantie zullen gaan. Zeker nu er overal steeds meer versoepelingen in het coronabeleid zijn, is even lekker weg gaan iets waar veel mensen eindelijk naar uit kunnen kijken. De grenzen gaan open en de remmen gaan los. De grote vraag is dan natuurlijk: hoe kan je zo duurzaam mogelijk reizen?
Ons vorige artikel was al volledig gewijd aan reizen met de trein; een vervoermiddel waar je al snel aan denkt als je het over duurzaam reizen hebt. Maar wat als je dan toch de auto of het vliegtuig wil pakken? Dan is daar nog de optie voor CO2 compensatie. Zowel bij het boeken van een vlucht als bij het volgooien van je tank, kan je ervoor kiezen je CO2-uitstoot te compenseren. Dit kost vaak maar een klein bedrag extra en geeft de consument een goed gevoel over zichzelf én over het gebruik van dat vervoermiddel. Is dit echt een goede manier om je reis te vergroenen of is het gewoon weer het zoveelste voorbeeld van greenwashing? Wij hebben het voor je uitgezocht. Spoiler alert: het is dat laatste.
Op reis met de auto
Als je de auto pakt om op vakantie te gaan, kan je bij het tanken bij Shell kiezen voor CO2-compensatie. Hiermee kun je bij het afrekenen kiezen voor CO2-neutraal rijden. Het is dan, volgens Shell, mogelijk om voor 1 cent extra per liter de CO2-uitstoot van de kilometers die je ermee rijdt te compenseren. Hierna betaalt Shell dan de compensatie vanaf de oliewinning tot aan de benzinepomp. Shell ondersteunt meerdere internationale, gecertificeerde CO2-compensatieprojecten die bijdragen aan het aanplanten van bomen en aan de bescherming van bossen. Voorbeelden van deze CO2-compensatieprojecten zijn: REDD+ Cordillera Azul project in Peru en het REDD+ Katingan Mentaya-project in Indonesië. Bij het eerste project helpen ze het bedreigde bosgebied te beschermen en bij het tweede project 157.000 hectare bos te beschermen. Hierdoor zou er dan uiteindelijk minder CO2 in de atmosfeer terechtkomen of wordt de CO2-uitstoot gecompenseerd (1).
Op reis met het vliegtuig
KLM, de trots van de Nederlandse vrije markt, ontving een jaar geleden een kleine 3,4 miljard euro van de overheid aan financiële corona-steun. Die gift verbaasde de rest van Nederland, want waar onder andere de culturele sector, zzp’ers en mkb’ers al maanden tussen wal en schip leken te vallen, bleken de zakken van Den Haag opeens mijlen diep. De luchtvaart is een drijvende economische kracht voor ons land, maar de gevolgen van deze industrie voor het klimaat zijn verstrekkend. Kan CO2-compensatie hierop het antwoord zijn?
Een kleine steekproef: van Schiphol naar Pisa en terug met Transavia. Volgens een online CO2-calculator stoot een reiziger daarmee ruwweg 29.000 kilo koolstofdioxide uit. Voor slechts €0,83 extra per vlucht, dus €1,66 in totaal, zou deze uitstoot volgens de website van de luchtvaartmaatschappij “gecompenseerd” kunnen worden. Een kilo CO2 kost je dus €0.000057. Hoeveel geld het kost om je vlucht te compenseren, wordt bepaald aan de hand van richtlijnen die samen de “Gold Standard for the Global Goals” vormen. Deze verzameling “begrijpelijke doelstellingen” is bedoeld als kader voor bedrijven om zich te verduurzamen. Ondanks uitgebreide rapporten en mooie websites waar ongetwijfeld veel geld in zit, blijkt het lastig uit te vinden wat deze doelstellingen nu precies inhouden en hoe ze leiden tot de compensatieregeling die we kennen.
Vliegen is nog altijd de meest vervuilende manier van reizen, maar het wordt de consument lastig gemaakt om gemakkelijke alternatieven te vinden en te gebruiken. Het internationale spoorwegennetwerk is nog lang niet goed aaneengesloten, bus- en bootreizen duren vaak lang en de grootste reden van allemaal: vliegen is bizar goedkoop. Datzelfde retourtje Amsterdam – Pisa in de hoogtijdagen van de zomer kost je bij een budget airline nog geen €200,-. Kortom: de reiziger wordt verleid met lage ticketprijzen en CO2-compensatieknopjes bij de boeking. Zo kunnen we allemaal lekker goedkoop op vakantie zonder ons druk te hoeven maken. Maar niet heus.
eft die CO2 compensatie nou eigenlijk nut?
Als bomen groeien, nemen ze CO2 op. Dus, wanneer je CO2 uitstoot elders wil compenseren, is het enige wat je hoeft te doen ervoor zorgen dat er méér bomen geplant worden en minder gekapt. Klinkt simpel en doeltreffend, toch? Echter zitten hier flink wat haken en ogen aan. Ten eerste kunnen compensatieprojecten niet garanderen dat de bossen eeuwig blijven staan. De vastgelegde CO2 kan alleen alsnog vrijkomen als de bomen gekapt worden. Hierdoor kan je compensatie tenietgedaan worden als de bomen ook niet vervangen worden door nieuwe jonge bomen (2). Het is van groot belang dat de bomen decennialang kunnen doorgroeien. Gemiddeld genomen legt een boom namelijk over een tijdsspanne van 30 jaar ongeveer 0.3 tot 0.8 ton CO2 vast (2). Ter illustratie: met een enkele vlucht naar Rome stoot je al 0.2 ton CO2 uit (3). Moet je nagaan hoelang het duurt voor de uitstoot van die ene vlucht die je ooit gemaakt hebt gecompenseerd is! En we weten helaas allemaal dat we die tijd niet hebben als we ervoor willen zorgen dat de schade van gevaarlijke klimaatverandering beperkt blijft.
Ten tweede is het ook nog eens zo dat compensatieprojecten in werkelijkheid minder CO2 besparen dan ze beloven, wat te maken heeft met het financiële aspect van dit alles. Hoe meer CO2 deze projecten kunnen besparen, hoe meer certificaten ze krijgen, hoe meer ze kunnen verkopen aan bedrijven als Shell en KLM (4). Daarnaast is CO2 uitstoot niet de enige reden waardoor bijvoorbeeld vliegtuigen vervuilend zijn. Ze stoten namelijk ook een hoop andere stoffen uit en veroorzaken wolkenvorming, waardoor het opwarmingseffect nog eens dubbel zo groot is. Maar KLM, die kijkt alleen naar de CO2 uitstoot (4). Zo compenseer je dus lang niet voor alle schadelijke gevolgen.
Ik wil je er tot slot ook nog even op wijzen dat deze manier van CO2 compensatie niets meer is dan extra geld geven aan grote vervuilende bedrijven, zodat zij hun imago kunnen vergroenen. Als je dan toch dat vliegtuig of de auto wilt pakken en daar iets voor terug wilt doen, dan is het beter om te kijken naar onafhankelijke projecten (zoals bijvoorbeeld The Green Branch, zie een van onze laatste instaposts!).
Natuurlijk is iets doen beter dan niets doen en er kunnen bijvoorbeeld ook zeker positieve sociale gevolgen zijn voor de mensen in het gebied waar de CO2 compensatie plaatsvindt. Toch moet ik je teleurstellen als je denkt dat je door het betalen van dat kleine bedrag extra terecht zonder vliegschaamte kan gaan vliegen, of met een goed gevoel kilometers kan rijden. Dus, koop in plaats daarvan eens een Interrail ticket, probeer de nieuwe nachttrein naar Wenen uit of huur een elektrische auto!
1: https://www.shell.nl/consumenten/co2-neutraal-rijden/mogelijkheden-co2-neutraal-rijden.html
3: https://flygrn.com/nl/co2-compenseren
4: https://www.trouw.nl/nieuws/kun-je-co2-neutraal-het-vliegtuig-in-dat-valt-tegen~ba72ec9c/