Artikel» Van twitterende klimaatontkenners tot ware ‘activisten’ Klimaatbeleid van wereldleiders onder de loep sinds Parijs 2016

Door Aniek Zwemer– 10/02/2021

Op de dag van zijn inauguratie heeft de nieuwe president Joe Biden gelijk een decreet getekend voor de herintreding van de Verenigde Staten in het Klimaatakkoord van Parijs. Na jarenlang volgespamd te zijn met tweets van president Trump waarin hij de menselijke oorzaak voor klimaatverandering ontkent, lijkt dit een positieve ontwikkeling. De vraag is nu natuurlijk hoe significant deze gebeurtenis eigenlijk is in het grote plaatje. Terwijl complottheorieën ons om de oren vliegen lijkt het aantal klimaatsceptici alleen maar te groeien, ook onder wereldleiders en politici. Overschatten wij het effect van deze ontwikkelingen, of moeten we ons zorgen maken? 

Op 12 december 2015 werd het Klimaatakkoord van Parijs gesloten. Een bijzonder akkoord, omdat het als doel heeft een einde te maken aan onze op fossiele brandstoffen gebaseerde economie. Het einddoel van het akkoord is duidelijk: de opwarming van de aarde moet beperkt worden tot minder dan twee graden voor het einde van deze eeuw. Het jaar 2016 leek de start van een nieuw klimaattijdperk, vol hoop en doelen voor de toekomst. 

Ongeveer een jaar later leek de verkiezing van Donald Trump als president van de Verenigde Staten roet in het eten te gooien. Een gevreesd moment voor klimaatactivisten, want Donald Trump stond ook toen al bekend als een fanatieke klimaatontkenner. Met tweets als “In the East, it could be the COLDEST New Year’s Eve on record. Perhaps we could use a little bit of that good old Global Warming,” was er voor hen genoeg reden om zich zorgen te gaan maken. Een van Trump’s eerste presidentiële handelingen was dan ook het ongedaan maken van president Obama’s klimaatplannen en in juni 2017 stapte hij uit het Klimaatakkoord van Parijs. 

In deze periode leek de hele wereld wel gefocust op president Trump, zo ook Vladimir Poetin. Terwijl politici wereldwijd de uitspraken van Trump veroordeelden, gaf Poetin aan er niet over te willen oordelen. ‘Don’t worry, be happy’, was zelfs zijn antwoord nadat een journalist hem vroeg om zijn reactie. Als we kijken naar zijn eigen uitspraken op  klimaatgebied, blijkt dit geen verrassing.  Zo had hij een paar maanden eerder nog verkondigd dat de ijskappen al jaren aan het smelten waren, waarmee hij in feite de menselijke oorzaak van klimaatverandering ontkende. Poetin had in 2015 het klimaatakkoord dan wel getekend, maar had deze in 2017 nog steeds niet formeel geratificeerd.

Ondertussen bleek het Klimaatakkoord van Parijs ook in andere landen niet veilig te zijn. Het leek even alsof Trump een trend had gestart, toen ook Jair Bolsonaro tijdens de Braziliaanse verkiezingen in 2018 dreigde om uit het akkoord te stappen. Ondertussen weten wij dat hij dat nooit heeft gedaan, maar hij heeft afgelopen jaren wel het Ministerie van Milieu ontmanteld, klimaatsceptici tot ministers benoemd en de ontbossing van het Amazoneregenwoud versneld. Daarnaast heeft hij officiële gegevens over ontbossing van zijn eigen overheid als leugens weggezet en heeft hij de internationale focus op de ontbossing van het Amazoneregenwoud ‘environmental psychosis’ genoemd waar buitenlanders zich niet mee moesten bemoeien. 

In het eensgezinde Europa lijken klimaatsceptici soms ver weg, maar ook hier is afgelopen jaren een rechts populistische trend in gang gezet. Die trend heeft Europa ook flink wat klimaatontkenners gebracht. Neem Boris Johnson, die in 2015 nog beweerde dat de mens volgens de wetenschap niet verantwoordelijk is voor klimaatverandering. Ook in Nederland herkennen we klimaatsceptici in politici als Geert Wilders en Thierry Baudet. Zo heeft Wilders in 2019 in een tweet de ‘klimaatgekte’ nog weggezet als ‘ideologische geldklopperij’. Later dat jaar werd Baudet door Sargasso, één van de oudste weblogs in Nederland, uitgeroepen tot dé klimaatontkenner van 2019 vanwege het wegzetten van klimaatverandering als een ‘hoax’ en het bestempelen van geaccepteerde inzichten over klimaatverandering als een ‘religie’ en een ‘geestesziekte’. 

Het succes van het sluiten van het Klimaatakkoord van Parijs lijkt te worden ondergesneeuwd door de controversiële standpunten en uitspraken van ‘s werelds bekendste klimaatontkennende politici. Klimaatactivisten kunnen echter gerust ademhalen, want dit is niet gebeurd. Terwijl de wereld bang was voor een trend waarin grootmachten zich massaal zouden terugtrekken uit het Klimaatakkoord van Parijs, blijkt dat er zich een andere ontwikkeling heeft voorgedaan. Verschillende wereldleiders die jarenlang sceptisch waren over de menselijke oorzaak van klimaatverandering, lijken ineens 180 graden te zijn gedraaid. 

Zo beschouwt Poetin zichzelf tegenwoordig als een ware beschermer van het klimaat. Eind 2019 heeft hij zich namelijk eindelijk positief uitgesproken over het Klimaatakkoord en heeft hij het ook officieel geratificeerd. Ook heeft hij de overheid formeel de opdracht gegeven om actief te werken aan de beperking van de uitstoot van broeikasgassen.

Ook Boris Johnson zet zich nu actief in voor de bestrijding van klimaatverandering. Het Verenigd Koninkrijk heeft eind vorig jaar concrete doelen gesteld om uitstoot te verminderen en Johnson heeft zelfs bij andere wereldleiders aangedrongen om hetzelfde te doen. Toen hij begin dit jaar gevraagd werd naar zijn huidige klimaatambities gaf hij aan geobsedeerd te raken door wat hij kan doen tegen klimaatverandering. 

Tenslotte spreekt ook Jair Bolsonaro zich tegenwoordig publiekelijk uit over de bestrijding van klimaatverandering. Tijdens de branden in het Amazoneregenwoud deze zomer gaf hij bijvoorbeeld aan dat zijn overheid een ‘zero tolerance’ beleid zal hanteren tegenover milieumisdrijven. 

Een andere grote aandeelhouder in het welzijn van het klimaat is Xi Jinping, de president van China. Hoewel hij niet kan worden aangemerkt als klimaatontkenner en hij zich altijd positief heeft uitgesproken over het Klimaatakkoord, heeft zijn klimaatbeleid in de afgelopen jaren een grote ontwikkeling doorgemaakt. In 2018 werd het Chinese klimaatbeleid nog bestempeld als ontoereikend en niet ambitieus genoeg om de doelen van Parijs te halen, terwijl eind vorig jaar serieuzere doelen zijn gesteld. China wil nu namelijk in 2060 volledig CO2-neutraal zijn. 

De situatie in China toont aan dat het ratificeren en steunen van het Parijs Klimaatakkoord een positieve ontwikkeling is, maar op zichzelf niet toereikend. Voordat we opgelucht kunnen ademhalen is het dus belangrijk dat we ook kritisch kijken naar de inhoud van het Klimaatakkoord. In het akkoord staat namelijk niet dat de landen aan de afspraken zullen voldoen, maar dat ze dit zouden moeten. Het klimaatakkoord is dus eigenlijk niet meer dan een aansporing tot verandering en geen verplichting. 

Op basis van het akkoord hebben de individuele landen hun eigen klimaatdoelen gesteld. Het is dus nog maar de vraag of deze doelen ambitieus genoeg zijn en of ze überhaupt wel zullen worden gehaald. Neem Jair Bolsonaro: zijn handtekening staat nog steeds onder het Klimaatakkoord van Parijs en hij geeft ook aan zich ervoor in te willen zetten. In zijn beleid zien je hier alleen nog weinig van terug. Kijk bijvoorbeeld naar Bolsonaro’s plannen om het Amazoneregenwoud open te stellen voor nieuwe land- en mijnbouw projecten. Deze projecten maken het onmogelijk om zijn klimaatdoelstellingen te halen, terwijl de bescherming van het Amazoneregenwoud juist als cruciaal wordt gezien voor de beperking van klimaatverandering. 

Helaas is Brazilië niet het enige land dat zijn klimaatdoelstellingen niet lijkt te gaan halen. Experts waarschuwen dat de meeste landen nog niet op schema liggen en dat die doelen op zichzelf niet eens genoeg zijn om de opwarming van de aarde voldoende te beperken. Het feit dat er geen echte klimaatontkennende wereldleiders over lijken te zijn, is een positieve eerste stap. Het is nu aan ons om onze wereldleiders en politici te overtuigen om de huidige trend voort te zetten door ambitieuze klimaatdoelen te stellen en er alles aan te doen om deze te halen. Een uitgelezen kans hiervoor zijn de Tweede Kamerverkiezingen op 15, 16 en 17 maart. Stem jij ook groen? 

Benieuwd naar hoe klimaatsceptici denken? Beluister dan onze Podcast Brutale Klimaatvragen met Bart Verheggen?