-Charlot Sierink
De oceaan. Voor veel mensen een onbekende en onzichtbare wereld. Minder dan 5% ervan is ontdekt, terwijl 94% van al het leven op aarde erin leeft. Maar juist deze wereld wordt bijzonder hard geraakt door de klimaatverandering.
Voordelen oceanen
Deze onderwaterwereld speelt een belangrijke rol in het leven op aarde. Zo nemen oceanen 93% van alle opgesloten warmte in de atmosfeer op aarde op. Als de oceanen die hitte niet zouden absorberen, zou de gemiddelde oppervlaktetemperatuur op aarde 50 graden Celsius zijn.
Oceanen zijn bovendien een bron van leven. Alles wordt erdoor gecontroleerd, van het weer en het klimaat tot de zuurstof die we ademen. Zonder een gezonde oceaan, bestaat er geen gezonde aarde. Daarnaast zijn oceanen een bron voor inkomen en voedsel voor een groot deel van de bevolking en vinden veel medicijnen hun oorsprong in de oceaan.
Onzichtbaarheid
Juist door die onbekendheid en onzichtbaarheid wordt er te weinig aandacht besteedt aan de relatie tussen de oceanen en klimaatverandering. De aandacht gaat naar bijvoorbeeld het kappen van de regenwouden of de vervuiling van de lucht, omdat dit zichtbare problemen zijn. De gevolgen voor de oceanen zijn echter niet minder belangrijk.
Kwetsbaar maar belangrijk
Koraalriffen worden hard geraakt door de klimaatverandering. Het is een van de meest kwetsbare, maar tegelijkertijd ook een van de belangrijkste ecosystemen op aarde. De koraalriffen worden bedreigd door opwarming, verzuring en vervuiling van de oceanen. Hierdoor komen ze voor diverse uitdagingen te staan. Dat terwijl ze erg belangrijk zijn. Zo leeft meer dan 25% van al het zeeleven in koraalriffen. Ze vormen een barrière waardoor onze kusten tegen hoge golven, stormen en overstromingen worden beschermd. Daarnaast zijn miljoenen mensen over de hele wereld afhankelijk van koraalriffen voor voedsel, bescherming en werkgelegenheid.
Verbleking koraalriffen
Op veel plekken op de wereld is het koraal aan het verbleken. Dit gebeurt wanneer de temperatuur van het oppervlaktewater boven de normale zomertemperatuur uitkomt en dit te lang aanhoudt. De intensiteit van het bleken komt overeen met hoe hoog en hoe lang de temperaturen hoog zijn. Kleine stijgingen, van 1 of 2 graden Celsius, weken achter elkaar, veroorzaken verbleking. Wanneer deze verbleking te lang aanhoudt sterft het koraal.
Dit gebeurt wel vaker, bijvoorbeeld met El Niño. Dit natuurverschijnsel zorgt voor een sterke opwarming van normaal koel zeewater op bepaalde plekken in de oceanen. Langs de evenaar kan de temperatuur van het oppervlaktewater hierdoor tot wel drie graden warmer zijn dan normaal voor de tijd van het jaar. Maar tegenwoordig gebeurt deze verbleking ook buiten het El Niño seizoen. Door de klimaatverandering warmen sommige delen van de oceanen op, soms wel tot boven de 1 of 2 graden Celsius. Hierdoor is er geen sprake meer van een terugval in temperatuur, waardoor het koraal geen tijd krijgt een tolerantie te ontwikkelen. Zowel in het El Niño seizoen als daarbuiten zijn de temperaturen van het oppervlaktewater zo hoog, dat het koraal verbleekt.
Links: gestorven koraal na langdurige verbleking, rechts: gezond en kleurrijk koraal.
Mijn reis
In januari dit jaar heb ik de gevolgen van de opwarming van de oceanen met eigen ogen kunnen zien. Tijdens mijn reis in Australië en daarbij het snorkelen in het Great Barrier Reef hebben we niet alleen prachtige koraalriffen met een overvloed aan vissen gezien, maar ook dood koraal. De begeleiders van de tour vertelden ons dat het water warmer was dan normaal. Het voelde inderdaad als een warm bad. Het contrast tussen het dode en levende koraal was goed te zien. Aan de ene kant zag je bijna ‘stoffig’ koraal, wat helemaal onder de algen zat. Aan de andere kant zag je gezond gekleurd koraal waar de vissen nog tussen zwommen.
Op het moment dat ik naar beneden keek door mijn duikbril en het contrast tussen levend en dood koraal zag, besefte ik me: hoe kunnen we dit als mensheid doen? Zulke ontzettend mooie koraalriffen laten verdwijnen en zo een van de belangrijkste ecosystemen op de aarde naar de klote helpen. Mijn zorgen over de gesteldheid van de onderwaterwereld zijn na die ervaring en na het kijken van de documentaire Chasing Coral gegroeid.
Hoop voor de toekomst
Een van de mooiste berichten van de laatste tijd is dat onderzoekers koraal hebben ontwikkeld dat hittebestendig is en zo verbleking voorkomt. Het aangepaste koraal kan temperaturen aan die gelijk zijn aan de temperaturen van hittegolven in de oceanen van de afgelopen jaren. Deze hittegolven hebben voor enorme verbleking op het Great Barrier Reef gezorgd. Op dit moment zijn ze bezig dit koraal in grote aantallen te kweken en te planten op plekken waar het koraal bijna of helemaal verdwenen is. In de toekomst zal blijken of het genoeg zal zijn om dit prachtige en belangrijke ecosysteem te redden. Dit project is nog maar een klein begin, maar het laat wel zien hoe een kwetsbaar ecosysteem nog te redden valt als we ons ervoor inzetten.