Artikel» Hoe krijg je de politieke poppen aan het dansen?

Door Anouk von Meijenfeldt & Valerie Looijenga

De ME treed hard op bij een protest in Amelisweerd in 1982.

Onze burgerplicht is weer voltooid: we hebben onze stem uitgebracht. Dat heeft misschien extra zetels voor een partij opgeleverd en dus meer inspraak in de Tweede kamer. Of misschien zelfs in het nieuwe kabinet. Samen met de regering is de Tweede kamer verantwoordelijk voor het aanpassen en bedenken van wetten, die door de Eerste kamer moeten worden geaccepteerd. Slechts een keer in de vier jaar hebben we daar invloed op. Klinkt niet als heel veel invloed… Wat nou als we het ergens niet mee eens zijn tijdens die vier jaar? Wat moeten we dan? 

Neem bijvoorbeeld het plan om de snelweg A27 bij Amelisweerd te verbreden. Het is een oud plan van 12 jaar geleden dat maar liefst 1,5 miljard euro gaat kosten. Er zullen ongeveer 800 bomen van het bos van Amelisweerd en duizenden andere bomen langs de route worden gekapt. Dit alles, zodat wij een minuutje sneller op werk aankomen. Voor veel mensen is dit het niet waard. De aanbouw van de weg in de jaren ‘70 stuitte ook op verzet. Helaas is er destijds wel veel bos gekapt. Wat kan je allemaal doen om dit soort regeringsplannen tegen te houden? Hoe krijg je die politieke poppetjes aan het dansen?  

Demonstreren

Allereerst kan je olie op het vuur gooien door te demonstreren. Met behulp van opvallende acties, zoals extinction rebellion die zich aan de grond vastlijmden, of ‘gewoon’ door een bijeenkomst. Alles voor die felbegeerde media-aandacht. Want, zo blijkt uit onderzoek van socioloog Bert Klandermans, media beïnvloedt het debat in de Eerste en Tweede kamer. Zo hebben de protesteerders tegen de asfaltering van Amelisweerd al meerdere acties uitgevoerd: van fietsoptochten tot hutten bouwen in bedreigde bomen. Ook kan je ervoor kiezen om te demonstreren met acties die zich niet bepaald aan alle regels houden – een fenomeen dat ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’ wordt genoemd. Hiervoor kozen de burgers bij het protest in Amelisweerd in de jaren ‘80. Het resultaat: hard optreden van de ME, maar ook veel media aandacht. Kort om, met demonstraties pak je het podium en grijp je de aandacht van de politiek.

De Red Rebels van Extinction Rebellion bij een protest tegen de bomenkap in Amelisweerd in 2021. 

Burgerinitiatieven opsturen

Je kunt ook iets op de politieke agenda zetten door ideeën in te sturen. Deze concrete ideeën noem je ook wel burgerinitiatieven. Een burgerinitiatief kan een wetsvoorstel of -wijziging zijn en heeft minimaal 40.000 handtekeningen nodig om overwogen te worden. Arjen Lubach heeft er bijvoorbeeld eentje ingestuurd met het idee dat hij benoemd moest worden als eerste Farao der Nederlanden. Dit burgerinitiatief wordt dan gecontroleerd op haalbaarheid en of het in strijd is met de grondwet, wat het voorstel van Lubach helaas was. Als het wél wordt goedgekeurd, komt het op de agenda te staan van de Tweede Kamer, die er dan over gaan debatteren.  Een groep verbonden aan de ‘Vrienden van Amelisweerd’ groep hebben ook burgerinitiatieven ingestuurd. Zo hebben ze bijvoorbeeld een rapport laten schrijven met een alternatief plan, namelijk het idee om de weg (A27) niet te verbreden maar dezelfde ruimte in te delen in meerdere rijstroken. Helaas is dit niet geaccepteerd.

Een spandoek in het bos van Amelisweerd in maart 2021. 

Petitie maken of ondertekenen

Naast een burgerinitiatief kan je ook een petitie starten om je zorgen op de politieke agenda te zetten. Een petitie wordt vaak gestart omdat er een klacht over het optreden van de overheid is. Des te vaker deze klacht ondertekend wordt, des te beter wordt ernaar geluisterd in de politiek. Een van de best ondertekende petities in Nederland, ‘Borstkankeronderzoek vervroegen’, kreeg 400.000 handtekeningen. De lopende petitie tegen de verbreding van de A27 is al door 125.000 burgers ondertekend. 

Aansluiten bij een politieke partij

Een andere manier om de politiek van binnenuit te beïnvloeden is door lid te worden van een politieke partij. GroenLinks zal met haar plannen de CO2-uitstoot in 2030 met 63% verminderen ten opzichte van 1990. D66 zit op 60 procent, SP, CU en PvdA zitten tussen de 50 en 55%, het CDA zit op 46%. Door lid te worden van een politieke partij kun je amendementen (wijzigingen) op het partijprogramma indienen en op deze manier invloed uitoefenen op hun klimaatbeleid. 

 Aansluiten bij een actiegroep

Natuurlijk kun je ook politieke partijen wakker schudden door je aan te sluiten bij een actiegroep. Een voorbeeld van een actiegroep is Reclame Fossielvrij. Zij willen een wettelijk verbod op reclame voor fossiele brandstoffen of ronkende SUV’s op de agenda van de Tweede Kamer zetten. Hiervoor zijn ongeveer 6.000 handtekeningen van de 40.000 verzameld. Als Reclame Fossielvrij niet iets voor jou is, dan zijn er nog veel meer andere actiegroepen waaruit je kunt kiezen die extra handen kunnen gebruiken, waaronder die van ons. 

Boven de A27 hangt een deel van de vijfhonderd meter lange spandoek die gespannen werd tijdens het protest in Amelisweerd in maart 2021.

Burgerberaad

Een ander idee waar over gesproken wordt in de politiek is een burgerberaad. Hierbij zouden rond de honderd mensen willekeurig uit de samenleving worden gekozen om te overleggen over maatschappelijke problemen. Ze krijgen informatie over het probleem en kunnen zo een afgewogen keuze maken. Op deze manier heeft Ierland bijvoorbeeld gestemd voor het homohuwelijk en het abortusrecht. Het voordeel is dat burgers meer inspraak hebben en meer geïnformeerd worden. Daarnaast hoeft de politiek dan niet om complexe problemen heen te dansen. Het nadeel is wel dat het moeilijk is om willekeurig burgers te selecteren die een goede vertegenwoordiging zijn van de samenleving. Daarnaast is het ook lastig om te bepalen of het advies verplicht opgevolgd moet worden of niet. Als jij gekozen zou worden voor een burgerberaad over Amelisweerd, wat zou jij dan voor oplossing bedenken? 

Rechtszaak aanspannen

Als dit allemaal niet heeft gewerkt dan kun je altijd nog een rechtszaak aanspannen. Er zijn drie verschillende zittingsdagen geweest door de Raad van State om de bezwaren die door de burgers zijn gedaan tegen de geplande verbreding van de A27 te behandelen. Een van de 45 bezwaarmakers is een bewoner van de Waalseweg in Tull en ’t Waal. Tijdens de eerste zittingsdag bij de Raad heeft hij zich uitgesproken over de situatie en kwam hierbij op voor de gevoelens van vele andere dorpsbewoners. De klachten gaan vooral over het lawaai van de weg dat wordt veroorzaakt door de Hagesteinsebrug.  Hoe moeilijk het winnen van zo’n zaak ook lijkt, Urgenda won er een tegen de staat in 2018, dus niets is onmogelijk. Op dit moment loopt er een beroepszaak bij de Raad van State die is ingediend door de burgers van de Kerngroep Ring Utrecht in samenwerking met verschillende andere belanghebbende groepen. 

Zonder de politiek oplossen

Naast de politiek beïnvloeden kun je natuurlijk alsnog iets voor het klimaat betekenen: groen leven en maatschappelijke initiatieven opzetten. Je kunt vaker vegetarisch eten of bijvoorbeeld kleinere porties vlees eten. Als je toch een liefhebber van vlees bent, dan kun je in plaats van rund, beter kiezen voor kip. Kip heeft de laagste klimaatbelasting, goede opties voor kip zijn Biologisch, EKO, Demeter en Beter Leven 2 en 3. Je kan er ook voor kiezen om 1 of 2 dagen per week zonder vlees te eten en een de rest van de dagen groente . Het kost maar liefst 2500 liter water om een hamburger te maken, dit is net zo lang als twee maanden lang aaneengesloten douchen. Daarnaast is er momenteel een groene golf aan initiatieven en nieuwe bedrijven die op een duurzame manier produceren en mensen helpen met de transitie naar groene stroom. Ook jij kan hierbij helpen. Denk aan een buurttuin of een afvalraapdag. Ook praten over duurzaamheid helpt: hoe meer mensen hoe meer impact.

Zo zie je maar weer, er zijn heel veel verschillende manieren hoe je als burger de politiek kan beïnvloeden. Je kunt demonstreren, een burgerinitiatief indienen, een petitie starten, lid worden van een politieke partij, je aansluiten bij een actiegroep, een rechtszaak aanspannen of een burgerberaad bijwonen. Maar er zijn ook andere manieren hoe je invloed kunt uitoefenen als burger, zoals kleinere porties van vlees te eten, meer groente te nemen of door vaker te kiezen voor kip dan voor rund. Zet jezelf in, laat je mening horen en zorg voor verandering!