Door Tom de Bruijn & Anouk von Meijenfeldt

Wat zijn de voor- en nadelen van reizen anno 2021?

Er ‘even tussenuit’ naar Bali, Vietnam, of de Filipijnen; ‘keihard feesten’ op Chersonissos, Ibiza, of Rhodos; of de hele dag op het strand van Turkije, Spanje of Portugal. Reizen die menig twintiger heeft gemaakt. Waarom willen we toch zo graag weg? En is het eigenlijk wel goed voor ons? In dit artikel vertellen hoogleraar en filosoof Ruud Welten en psycholoog en geluksprofessor Ap Dijksterhuis over de ideeën en moralen van reizen. 

Mentaliteit van jongeren over reizen

“Wanneer ik met mijn studenten spreek, dus jongeren van in de twintig, is het aantal dat reist enorm groot. Ik vond toen ik twintig was dat ik veel reisde, maar daar zou je nu geen indruk meer mee maken. In de jaren 60 was het heel normaal als je nog nooit had gereisd”, vertelt Welten. Volgens hem is er tegenwoordig een hoge druk om te reizen onder jongeren. “Toch merk ik ook dat er meer dan genoeg jongeren zijn die helemaal geen behoefte hebben om de wereld over te reizen en dat dan weer op Facebook te zetten. Volgens mij is dat onderdeel van een soort gedeelde crisis die jongeren nu ervaren. Je moet studeren, je moet twee masters doen, maar je moet ook reizen, en werken, en je vriendschappen onderhouden. Je moet interessant zijn. Jongeren moeten voor hun gevoel de hele tijd alles. Een zelf-uitbuiting van jewelste.”

Positieve effecten van reizen

Welten noemde in een interview met Trouw reizen zelfs een ‘dwangneurose’, dat is iets waar collega hoogleraar Dijksterhuis het niet mee eens is. “Ik zie reizen zeker niet als een dwangneurose, ik denk dat mensen vakanties steeds meer nodig hebben. Je merkt dat mensen gemiddeld steeds meer stressklachten ontwikkelen, ook op jongere leeftijd. Voordat corona uitbrak was burn-out eigenlijk volksziekte nummer één aan het worden. Die stress moeten we op een bepaalde manier afvoeren. Dat kan op verschillende manieren en een reis of goede vakantie is een effectieve manier.” Ook een verre reis naar een ander continent is volgens de geluksprofessor een goede optie, al hoeft het niet. “Tuurlijk werkt het beter tegen de stress om drie maanden naar Azië te gaan, maar een weekend weg met mensen die belangrijk voor je zijn, ergens een beetje afgesloten (geen email of sociale media), doet al heel veel voor je. We weten dat zo’n gewoon weekendje een heel positief effect heeft op je functioneren. Je voert stress af en je hebt vaak leuke herinneringen achteraf. Maar je hoeft daarvoor inderdaad echt niet drie maanden door Azië te reizen.” Toch vindt hij dat de mogelijkheid om een verre reis te maken wel moet blijven. “Ik vind dat je die af en toe wel mag maken omdat er veel voordelen aan verbonden zijn voor de ontwikkeling van een persoon. Dertig jaar geleden ging ik bijvoorbeeld naar Thailand en Indonesië en dat was voor mij als persoon heel belangrijk, dus dat moet niet stoppen.”

Onzinnigheid van reizen

Welten ziet ook een lichte facade in het zogenaamde ‘onderdompelen’ in een andere cultuur. “Je moet je afvragen, is het per definitie zo dat als je naar een ander land gaat, je mensen van andere culturen tegenkomt? Dat denken we al snel, maar veel plekken zijn tegenwoordig heel toeristisch ingesteld. Kijk, als je de Marokkaanse cultuur tegen wilt komen moet je in Rotterdam in een wijk met mensen gaan praten, dan leer je de Marokkaanse cultuur kennen.” Toch ziet ook hij de voordelen: “Het is niet zo dat ik wil zeggen dat het allemaal onzin is, natuurlijk kan je wat opsteken van zo’n reis, maar we doen er een beetje te dik over. We willen onszelf ook zo graag niet zien als toeristen. Je hoort het vaak, ‘nee maar als ik ga reizen dan ga ik echt naar de locals op onbekende plekken’.” Hij vindt dat daar de term ‘massatoerisme’ voor is uitgevonden. “Massatoerisme bestaat helemaal niet. Het is alleen maar bedacht zodat mensen kunnen zeggen: ‘maar zo ben ik niet’.”

Sociale druk

Dijksterhuis is ook niet alleen maar positief. Hij ziet de problematiek binnen het reizen onder jongeren wel. “Ik ben het met hem (Welten) eens dat reizen door veel jongeren tegenwoordig op een andere manier wordt gezien en dat is niet zo mooi. Psychologisch onderzoek wijst erop dat als je genoeg geld hebt voor je eerste levensbehoeftes, je ervaringen moet gaan kopen en geen spullen. Het materiële aspect maakt je niet gelukkig. Wat je nu steeds meer ziet is dat het niet meer zo zeer een ervaring is, het avontuur opzoeken, maar veel meer een materiële uitgave die status geeft. Zo veel mogelijk foto’s posten en laten zien waar je bent bijvoorbeeld. Dat is heel erg jammer want reizen heeft dan niet meer de functie die het had. Al is het wel iets van alle tijden hoor, mijn ouders schepten ook al op over welk geweldig Spaans strand ze toen weer hadden gezien.” 

Beide hoogleraren lijken vooral de sociale druk die momenteel op reizen ligt af te keuren. “Mensen die anderen de loef gaan afsteken met exotische foto’s maken iedereen alleen maar ongelukkig. Het maakt de mensen die de foto’s posten zelf ook niet gelukkig, want die zitten alleen maar te kijken hoeveel likes ze krijgen”, aldus Dijksterhuis. Welten zoekt het dieper in de persoon zelf: “Vraag je eens af waarom je nu wilt reizen. Is het echt zozeer dat je ergens naar toe wilt, of loop je met name ergens van weg? Wat levert een reis naar bijvoorbeeld Azië je precies meer op dan een week met vrienden naar Texel? Natuurlijk is dat een groot verschil, maar denk daar eens over na voordat je reist.”

Reizen en milieu

Naast de sociale druk ligt voor beide de grootste zorg toch wel bij het milieu. “De toename in vliegverkeer over de laatste decennia is ongelofelijk, en de schade die dat teweeg brengt moeten we enorm serieus nemen. Als we zo doorgaan als voor corona, vliegen we de hele wereld naar de klote.” Welten vliegt dan ook zelf niet meer. Ook Dijksterhuis is op ‘vlieg-dieet’. Wat niet inhoudt dat hij slechts insecten eet, maar dat hij minder vaak het vliegtuig pakt. Hij ziet ook meer romantiek in andere vervoersmiddelen: “Een treinreis voelt prettiger dan een vliegreis. Een vliegreis is wachten tot het over is. Een treinreis vind ik echt leuk om te doen. Een van de leuke dingen van een reis is natuurlijk de voorpret en met de trein heb je dat veel meer. Met een vliegtuig land je en dan ben je er opeens.”

Reizen is erg veranderd de afgelopen jaren. Naast het effect op het milieu is ook de reis mentaliteit verschoven, en misschien is het nu weer tijd voor een make-over. Dijksterhuis geeft ons een laatste advies: “Ik hoop dat mensen wel lekker blijven reizen, ook buiten Nederland, en als dat dichtbij is het met de auto en de trein doen. Daarnaast moet het niet een plicht worden, het moet iets moois blijven waar je op een positieve manier naar uitkijkt”.

Meer tips over gelukkiger worden of meer weten over filosofie van reizen? Lees Ap Dijksterhuis’ boek: ‘Op naar geluk’ of Ruud Welten’s boek: ‘Het ware leven is elders’.

Meer tips over milieuvriendelijk reizen? Lees dan onze artikelen over CO2 compensatie of treinreizen, luister onze podcast of bekijk de video over hoeveel bomen je reis kost.